door Drees Koren | 18 oktober 2019
Hij is de expert op het gebied van vrij leren: Peter Gray, professor en onderzoeker in de psychologie, beschrijft in het boek Free to Learn zijn bevindingen over het nut van vrij spelen en de nutteloosheid van het schoolsysteem. En alles begon bij zijn zoon Scott.
Wetenschapper
Scott was negen jaar toen hij zijn vader op niet mis te verstane wijze (‘go to hell’) te kennen gaf dat hij niet meer naar school wilde. Zijn vader zocht een alternatief en vond dat bij Sudbury Valley, een van de eerste vormen van democratisch onderwijs, waarbij kinderen de hele dag vrij zijn om te spelen. Gray: ‘Ik ben niet het soort vader dat intuïtief aanvoelt dat mijn kind een andere vorm van onderwijs nodig heeft. Integendeel, ik ben wetenschapper en ik wil bewijzen zien.’ Dus deed hij onderzoek. Eerst onder de voormalige leerlingen van Sudbury Valley. ‘Wat bleek? Degenen die naar de universiteit wilden, waren allemaal toegelaten en ze hadden het er met een verbazingwekkend succes vanaf gebracht. En onder alle ondervraagden was er niet één die er spijt van had dat hij naar deze school gegaan was.’
Unschoolers
Gray was onder de indruk. Dus stuurde hij niet alleen zijn zoon naar deze fijne, succesvolle school, maar hij ging zich nog meer verdiepen in de materie. Hij deed een soortgelijk onderzoek naar unschoolers, kinderen die thuisonderwijs krijgen zonder vast curriculum en tests. ‘Ik kreeg hetzelfde verhaal te horen.’
De waarheid is: je hebt geen controle
Kindermishandeling
Vrij spel blijkt cruciaal in de ontwikkeling van kinderen. Het is democratisch, sociaal en creatief. En op school is steeds minder ruimte voor spel. Het is onderzocht en bewezen: hoe minder ruimte voor spel, hoe minder creatief de kinderen die worden afgeleverd. Eigenlijk heeft Gray geen goed woord over voor het gangbare schoolsysteem. Het breekt je eigen wil en is dodelijk voor het ontdekken van je eigen waarde. ‘Het eerste dat je op school leert, is dat je gehoorzaam moet zijn.’ In zijn boek identificeert hij de zeven zondes van het schoolsysteem. School is onvrij, ontneemt kinderen hun eigen verantwoordelijkheid, is een intrinsieke motivatie-killer, werkt allerlei narigheid, zoals schaamte, bedrog, cynisme en verwaandheid in de hand, promoot concurreren en pesten, leert kritisch denken af en zorgt voor minder diversiteit in vaardigheden en kennis. De wetenschapper vat alles samen met de zorgwekkende woorden: ‘het schoolsysteem is door de staat verplichte kindermishandeling.’
Kinderarbeid
Hoe kan dat nou? Om die vraag te beantwoorden, werpt Gray een blik op de geschiedenis. Belangrijk feit: school is niet ontstaan om kinderen te helpen om de beste versie van zichzelf te worden. Welnee, school werd in het leven geroepen om kinderen te beschermen tegen kinderarbeid in de landbouw en industrie. Eerst door de kerk, en later, toen staat en religie gescheiden werden, door de overheid. En het lijkt erop dat de overheid steeds meer controle wil op de scholen, hoewel het gevaar van kinderarbeid allang geweken is.
Controle
Peter Gray: ‘Vandaag de dag is er een extreme behoefte aan controle. Maar de waarheid is: je hebt die controle niet. Het beste dat je kunt doen, is zorgen dat je kinderen zich goed voelen over zichzelf, en ontdekken waar ze goed in zijn.’ Hoe dan? Simpel. Door ze vrij te laten. En erop te vertrouwen dat ze geboren zijn om op te groeien tot gezonde, weldenkende, onafhankelijke volwassenen.
Oh ja, en Scott? Die is inmiddels vijftig, vader, en werkt bij de Sudbury Valley School. Het gaat goed met hem.
